🐁
Davranış Çöküşünden Davranış Yenilenmesine

John Calhoun’un Fare Ütopyası Deneyinden Sürdürülebilir Yaşam Dersleri

Yazan: Murat ŞERAS | Dohrnova Turrina Sürdürülebilir Yaşam Derneği

---

🌆 1. Mükemmel Koşulların Görünmeyen Çöküşü

1960’larda Amerikalı etolog John B. Calhoun, bir grup fareye kusursuz koşullar sundu:
Sonsuz yiyecek, temiz su, barınak, düşman yok.
Yani bir tür “ütopya”.

Ancak zamanla bu “cennet”, davranışsal bir cehenneme dönüştü.
Fareler önce hızla çoğaldı, sonra kalabalıklaştı, iletişim bozuldu, şiddet arttı.
Bir grup fare tamamen içe kapanıp yalnızca tüylerini temizlemeye başladı.
Calhoun bu gruba “beautiful ones” (güzel ama boş olanlar) adını verdi.
Sonunda üreme durdu, toplum çöktü, yaşam döngüsü sona erdi.

---

⚙️ 2. Günümüz İnsan Ütopyası: Dijital Konforun Sessiz Krizi

Bugün insanlık olarak benzer bir deneye yaşıyoruz — sadece daha büyük ölçekte.
Yiyecek, enerji, bilgi, ulaşım... hepsi parmak ucumuzda.
Fakat bu konforun bedeli ağır:

• İnsan ilişkileri yüzeyselleşti.

• Doğadan uzaklaştık.

• Anlam üretimi yerine tüketimle tatmin arar hale geldik.

Tıpkı farelerin tüylerini parlatması gibi biz de ekranlarımızı parlatıyoruz.
Ancak parlayan her şey yaşamı sürdürebilir kılmıyor.

---

🌱 3. Sürdürülebilirlik: Kaynağı Değil, Anlamı Korumak

Sürdürülebilir yaşam, sadece “kaynakları korumak” değil, anlamın tükenmesini önlemektir.
Calhoun’un ütopyasında enerji, yiyecek, su vardı; ama amaç yoktu.
İnsan da doğayla bağını yitirdiğinde, yalnızca tüketen bir varlığa dönüşüyor.

Dohrnova Turrina’nın yaklaşımı tam da burada devreye giriyor:
Sürdürülebilirlik, davranışsal onarımdır.
Doğayla yeniden ilişki kurmak, insanın iç ekosistemini de dengeler.

---

👶 4. Ekopedagoji: Doğayı Tekrar Öğretmen Kılmak

Calhoun’un deneyinde fareler doğadan kopuktu — risk yok, mücadele yok, üretim yoktu.
Aynı şekilde günümüz çocukları da çoğunlukla “steril” ortamlarda büyüyor:
ekrandan öğreniyor, toprakla temas etmiyor, risk almadan yaşıyor.

Ekopedagoji, bu kısır döngüyü kırar.

• Öğrenciye doğayı laboratuvar değil, yaşam alanı olarak sunar.

• Bilişsel değil, duyusal ve bedensel öğrenmeyi teşvik eder.

• “Konfor alanı”ndan çıkararak dayanıklılık ve empati geliştirir.

Doğayla öğrenen çocuklar, yaşamın sürekliliğini hisseder — tıpkı bir nehrin hiç durmadan akması gibi.

---

🔁 5. 8R İlkeleriyle Davranış Yenilenmesi

Calhoun’un fareleri çöküşe giderken hiçbir davranış düzeltmesi göstermedi.
Bizim için ise 8R (Reddet, Azalt, Yeniden Kullan, Onar, Yeniden Üret, Geri Dönüştür, Yeniden Düşün, Sorumlu Ol) ilkeleri bir çıkış yoludur.

Fare Ütopyasındaki Davranış	Modern İnsan Davranışı	8R Dönüşüm İlkesi
Aşırı üreme	Aşırı tüketim	Reduce – Azalt
Sosyal izolasyon	Dijital yalnızlık	Reconnect – Yeniden bağ kur
İşlevsiz estetik davranış	Statü ve marka tutkusu	Rethink – Yeniden düşün
Üreme durması	Anlam kaybı, tükenmişlik	Resilience – Dayanıklılık

Davranışlarımız değişmeden hiçbir sistem sürdürülebilir olamaz.
Dohrnova’nın felsefesi bu dönüşümü bireyden başlatıp topluma yaymaktır.

---

🌍 6. “Yeniden Yaşamı Öğrenmek”

Fare ütopyası, yaşamın nasıl sona erdiğini gösterdi.
Bizim görevimiz ise yaşamın nasıl sürdürülebileceğini hatırlatmak.

Dohrnova Turrina Sürdürülebilir Yaşam Derneği, her projesinde şunu savunur:

“Kaynaklar değil, davranışlar tükenirse uygarlık çöker.”

Bu yüzden biz, doğayı sadece korumuyoruz — doğayla birlikte yeniden öğreniyoruz.
Toprağa dokunmak, üretmek, paylaşmak, onarmak, yeniden üretmek…
Bunlar geleceğin en gelişmiş teknolojileridir.

---

💚 7. Son Söz: Davranışsal Sürdürülebilirlik

Calhoun’un deneyinde “ütopya”nın çöküş nedeni kaynak eksikliği değil, davranış erozyonuydu.
Bugün bizim yapmamız gereken, ekolojik sürdürülebilirliği davranışsal sürdürülebilirlikle birleştirmek.

Ve bu dönüşüm, bir öğretmenle, bir çocukla, bir tohumla başlayabilir.
Her dokunuş, her farkındalık, bir “yeniden yaşam” çağrısıdır.